Các giai đoạn của quá trình chữa lành cho các nạn nhân ái kỷ

Trải nghiệm tự chữa lành bởi những tổn thương tâm lý sẽ không hoàn toàn giống nhau ở các nạn nhân. Và đương nhiên, có nhiều nạn nhân ái kỷ và thái nhân cách không thể đi hết các giai đoạn của quá trình chữa lành vì nhiều lý do khác nhau, có thể họ bị hút bụi trở lại, có thể họ tự nguyện quay trở lại, cũng có thể họ đã trở thành người đồng phụ thuộc, nên không muốn và không thể rời bỏ người ái kỷ. Tuy nhiên, các bác sĩ tâm lý trên thế giới đã đúc kết rằng, hầu hết những nạn nhân ái kỷ có thể trở thành những người được gọi là Survivor (tạm dịch là “Người sống sót”). Vậy quá trình chuyển hóa từ nạn nhân sang người sống sót sẽ thường có những giai đoạn như thế nào:

1. Bàng hoàng và vỡ vụn.

Khi lần đầu tiên nghe về những kiến thức liên quan đến ái kỷ, nhiều người còn không thể tin rằng họ là nạn nhân của bạo hành tinh thần vì vốn dĩ họ là những người mạnh mẽ, lạc quan và tràn đầy năng lượng tích cực. Khi đó, họ sẽ trải qua những cảm xúc hỗn độn như lo lắng, bất an, thậm chí một số còn băn khoăn tự hỏi không biết mình là nạn nhân hay hung thủ, … Nếu bạn đang nếm trải mớ bòng bong cảm xúc của giai đoạn đầu tiên này, xin hãy lưu tâm một điều, đó là hãy cảnh giác với việc liệu bạn có thực hiện một số hành vi tự hại như kiểu tự tử hay không. Đó là điều tồi tệ nhất có thể xảy ra trong một số trường hợp. Dù bạn tuyệt vọng hay bế tắc với mối quan hệ, và với cuộc sống của bạn vì trong nhiều trường hợp, người bạo hành chính là người quan trọng nhất cuộc đời bạn. Đến nay, bạn bỗng nhận ra bạn vốn dĩ chỉ là con rối trong mắt họ bao nhiêu năm trời, rằng mọi tình cảm hay những lời đường mật mà họ dành cho bạn đều là những trò mèo, là những trò bịp bợm hèn hạ. Bạn té ngửa ra rằng họ không hề yêu thương bạn, dù chỉ một chút. Hóa ra họ chỉ yêu một mình họ mà thôi. Thậm chí họ nhiều lần cười thầm khi thấy bạn quằn quại, đau khổ, dằn vặt với những lời lẽ xúc phạm, những trò đùa tưởng vui vẻ nhưng hóa ra là để hạ thấp giá trị của bạn. Họ ném phía bạn như những viên thuốc độc bọc đường. Bạn ngây thơ nuốt hết những viên thuốc độc đó mà cứ ngỡ rằng nó là những viên thuốc bổ được sản xuất dành riêng cho bạn và nó cực kỳ tốt cho bạn.

Ở giai đoạn đầu tiên này, bạn thấy rõ rằng bạn không thể tiếp tục sống như trước đây nữa, không thể tiếp tục trở thành nạn nhân của những kẻ bạo hành đó nữa. Và bạn nhìn xung quanh, thấy toàn những người như vậy, bạn như rơi vào vào ổ nhện khổng lồ không lối thoát. Chả lẽ cả thế giới sai còn một mình bạn đúng? Không đời nào. Thế là bạn vùng vẫy trong đau buồn, hoang mang, thất vọng, bế tắc, tuyệt vọng. Tại sao bạn lại bị đối xử như vậy? Bạn đã làm gì để bị đối xử như vậy? Hàng ngàn câu hỏi vì sao và những hình ảnh, lời nói của kẻ thao túng xấu tốt lẫn lộn, khi thì đường mật khi thì xúc phạm, lúc thì như trên thiên đường, lúc lại như dưới địa ngục cứ lởn vởn trong đầu bạn như một thế lực vô hình, làm cho bạn cảm thấy ngột ngạt, khó hiểu, mệt mỏi và cực kỳ đau khổ. Bạn có thể sẽ cô đơn vì chẳng biết chia sẻ cùng ai, và nếu có nói ra thì cũng chẳng có ai tin bạn hay đơn giản là họ không thể hiểu tai sao bạn quan trọng hóa vấn đề lên như thế! Trong 1 vài trường hợp, nạn nhân ái kỷ nhận ra rằng, tiền đồ của họ đã mất, toàn bộ thời gian, công sức, kỳ vọng của họ đều đổ xuống sông xuống bể, tương lai bế tắc còn nỗi đau thì lớn hơn rất nhiều so với tưởng tượng của họ.

Bạn đã bị lừa gạt, đã bị xỏ mũi, đương nhiên bạn có quyền tức giận. Hãy để cơn thịnh nộ của bạn thỏa sức bộc lộ. Bạn không cần phải cố gắng kìm nén chúng. Nếu muốn khóc, hãy cứ khóc lóc vật vã nhiều ngày, thậm chí là nhiều tháng, nhiều năm trời. Nếu muốn chửi, hãy học cách chửi để chửi sao cho có học. Và tốt nhất là bạn nên làm việc đó một mình. Dù là nạn nhân, dù đã nhận rác trong nhiều năm, nhưng khi cần xả rác, chúng ta cũng cần xả rác đúng chỗ và tuân thủ các quy định về xả rác. Lưu ý rằng, giai đoạn đầu tiên này thường sẽ khá dài, có thể được tính bằng năm chứ không chỉ trong vài ngày hay vài giờ. Thế nên, mong các bạn giữ được bình tĩnh trong mớ hỗn độn cảm xúc trong giai đoạn đầu tiên của quá trình hàn gắn tổn thương tâm lý.

2. Nhận diện

Hầu hết các nạn nhân ái kỷ, khi biết về những kiến thức này sẽ tìm mọi nguồn tài liệu để học và hiểu về nó. Tức là bạn sẽ nghiên cứu và đọc vị chính xác những chiêu thức thao túng mà bạn đã nếm trải, đồng thời sẽ tìm mọi cách để đọc vị được chính xác kiểu tính cách của người mà bạn đang phải đối mặt: họ có đúng là ái kỷ không hay là 1 chứng bệnh về tinh thần khác như thái nhân cách, nếu là ái kỷ thì là kiểu ái kỷ nào? Nếu là thái nhân cách thì là dạng thái nhân cách nào? Các chiêu thức mà họ dùng được gọi tên là gì? Tại sao họ làm thế? Trong đầu họ đang nghĩ gì? Họ thực sự muốn gì ở mình? Họ sẽ hành động tiếp theo như thế nào? …. Và bạn có thể sẽ tiếp tục trải nghiệm về việc, khi bạn phát triển, họ cũng sẽ tiến hóa để bắt kịp sự phát triển của bạn. Các chiêu thức thao túng mà bạn được học như gây hấn ngấm ngầm, gaslighting, khỉ bay, chiến dịch cô lập và bôi nhọ danh dự, hút bụi, bắt chước, hứa hẹn, dội bom tình, … hầu như bạn đã nếm trải hết. Trải nghiệm của bạn không hoàn toàn giống với những mô tả của các bác sĩ nhưng nó có chung điểm cốt lõi. Hầu hết là trùng khớp với trải nghiệm cá nhân mà bạn có.

Giai đoạn này, các nạn nhân không thể bắt đầu quá trình hồi phục nếu họ không thể dùng ngôn ngữ để mô tả chính xác những gì đã xảy ra với họ. Và đó phải là thứ ngôn ngữ rõ ràng, minh triết, được dùng bởi giới chuyên môn và được đông đảo mọi người chấp nhận. Nếu có thể, bạn nên tìm kiếm sự trợ giúp của những người cùng cảnh ngộ hoặc tìm đến các bác sĩ tâm lý để có điều kiện mô tả những trải nghiệm của bạn bằng ngôn ngữ chuyên ngành. Việc lặp đi lặp lại bằng lời những trải nghiệm đau khổ đó sẽ giúp bạn từ từ hiểu rõ các mô thức và dần lấy lại bình tĩnh nhìn nhận sự việc dưới góc nhìn khách quan, từ đó từng bước thoái khỏi cảm giác nặng nề của việc bị trở thành nạn nhân của một vụ bạo hành hay một mối quan hệ không lối thoát.

Tuy nhiên, những kiến thức về ái kỷ hay thái nhân cách là những kiến thức chuyên sâu, bạn có thể sẽ không hiểu hết ý nghĩa của những thuật ngữ tâm lý học nếu chỉ học 1-2 lần. Do đó, bạn nên dành thời gian xem đi xem lại những gì đang được truyền tải vì nếu không học đủ và đúng những kiến thức này, bạn có thể sẽ chọn nhầm phương án giải thoát, khiến bạn càng lún sâu vào nạn bạo hành tinh thần bởi những người ái kỷ hay thái nhân cách đầy rẫy xung quanh bạn. Vì nếu bạn đã từng là nạn nhân của một người ái kỷ hay thái nhân cách, bạn sẽ như một cục nam châm hút những người tương tự đến với bạn trong hầu hết các mối quan hệ.

3. Thức tỉnh

Đây là giai đoạn vui tươi, yêu đời hơn. Các nạn nhân ái kỷ có thể vui vẻ kể về những chiêu thức thao túng và các trải nghiệm của bạn khi bị bạo hành tinh thần một cách thoải mái với những thuật ngữ chuyên môn mà bạn đã học được. Đồng thời bạn vẫn sẽ tiếp tục cập nhật thêm những kiến thức mới, kết thêm những người bạn mới có cùng trải nghiệm, cảm giác cô đơn và bị cô lập cũng dần dần biến mất. Tuy nhiên, sẽ có thể có những ngày không mấy vui vẻ khi bạn phải đối mặt với kẻ thao túng hay một thất bại nào đó khiến bạn quay trở lại những niềm tin sai lệch trước đây, sau đó bạn sẽ lại rơi vào cái hố sâu không đáy của giai đoạn vỡ vụn. Ở giai đoạn này, bạn dường như đã tìm thấy chính bản thân mình và tự tin bước ra khỏi vũng bùn lầy của sự độc hại, tự tin khẳng định bản thân bằng những từ ngữ đanh thép và khẳng khái, mạnh mẽ đứng lên bảo vệ các quan điểm của mình, dù cho nó có đi ngược lại với số đông hay phá vỡ các định kiến thường gặp.

Nếu ai đó tinh ý có thể nhìn thấy những thay đổi này từ ánh mắt và khuôn mặt không còn đượm nét u buồn của bạn. Bạn không còn cảm thấy sức nặng của hòn đá đè lên người bạn nữa. Cảm giác nẫu ruột, chán nản, bế tắc cũng không còn. Những kẻ cộng sinh kia không còn cơ hội để hút máu bạn thêm nữa vì bạn đã bắt đầu nhận ra sức mạnh của mình. Tuy nhiên, cũng sẽ có lúc bạn mềm yếu, nhớ nhung kẻ bạo hành, hi vọng họ sẽ thay đổi và tìm cách giúp họ thay đổi, cũng có khi bạn sẽ thây thương xót họ vì đóng vai nạn nhân là chiêu trò mà những kẻ thao túng sẽ làm để kéo con mồi quay trở lại, họ là bậc thầy trong việc khơi gợi lòng trắc ẩn hay sự thương hại từ những con mồi. Đôi khi bạn sẽ cố gắng biện hộ cho kẻ độc hại rằng họ có tuổi thơ không mấy vui vẻ, họ cũng đã từng bị bạo hành tinh thần và thể chất, họ cũng là những nạn nhân đáng thương như bạn vậy. Thậm chí các nạn nhân sẽ có chút lo sợ rằng biết đâu người ái kỷ sẽ tìm cách tự hại chính bản thân họ. Tuy nhiên, điều này sẽ không xảy ra, người ái kỷ và thái nhân cách sẽ không bao giờ tự hại bản thân như cách mà những người trầm cảm hay rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực sẽ làm.

Trong giai đoạn thức tỉnh này, nhìn bề ngoài, mối quan hệ giữa các nạn nhân và những người độc hại có vẻ không có gì thay đổi, tuy nhiên mọi thứ đã hoàn toàn đổi khác trong cách nghĩ, cách cảm nhận. Bạn dần trút bỏ những áp lực vô hình bấy lâu nay, bạn có thể bình tĩnh quan sát những chiêu trò của kẻ thao túng đang diễn ra trước mặt, bạn có thể mỉm cười khi chứng kiến những vở kịch đó trong khi trước đây, bạn sẽ hoàn toàn bị suy sụp và mất bình tĩnh. Bạn bắt đầu cảm thấy tự do đưa ra những quyết định của bản thân mà không sợ bị phán xét hay chỉ trích. Sâu thẳm bên trong, bạn không còn phải nhìn mặt họ để sống như trước đây nữa.

Xin lưu ý rằng, việc tìm kiếm một ai đó hay tham gia cộng đồng những người cùng tìm hiểu về ái kỷ sẽ giúp bạn trải qua giai đoạn 3 một cách thoải mái và nhanh chóng hơn việc bạn chỉ làm điều đó một mình vì bạn cần có cơ hội thực hành mô tả những trải nghiệm của bạn bằng cách sử dụng ngôn ngữ. Đó cũng chính là lý do tại sao mình quyết định lập nhóm facebook có tên “Ái kỷ – narcissism”. Các  bạn có thể truy cập vào nhóm (click vào mục Cộng đồng trên trang web của Luật sư Nguyễn) để cùng trao đổi, thảo luận về ái kỷ. Đồng thời, hãy tự tạo những nhóm riêng của bạn để giúp người dân Việt Nam có thêm động lực cập nhật những kiến thức này dễ dàng và chính xác hơn so với những chia sẻ hiện nay. Đừng vì bất kỳ một lời phán xét hay nỗi sợ hãi nào mà đóng lại cánh cửa HỌC – HIỂU – HÀNH của bạn. Không có sự học, chúng ta sẽ không thể làm bất kỳ điều gì có ích cho bản thân và cho xã hội.

4. Thiết lập các ranh giới với người ái kỷ

Khi bạn đã học và hiểu ra vấn đề thì bây giờ là lúc bạn cần thực hành những lý thuyết đó vào thực tiễn bằng cách chọn phương thức phù hợp với bạn để ngăn cách bạn với những người độc hại. Rất nhiều người sẽ cảm thấy bế tắc hoặc lúng túng khi bắt đầu thực hành. Không sao, đó là điều dễ hiểu. Đơn giản là từ hiểu cho đến thực hành là cả 1 chặng đường dài mà không phải ai cũng thực hành thành công. Tuy nhiên, nếu bạn kiên trì lặp đi lặp lại quá trình học – hiểu – hành, bạn sẽ đạt được kết quả như ý. Điều tốt nhất mà bạn có thể làm là từ bỏ hoàn toàn mối quan hệ độc hại. Đặc biệt là khi người đó là một thái nhân cách, hay kiểu ái kỷ độc ác vì họ thậm chí có thể đe dọa đến tính mạng của bạn. Nhưng, trong nhiều trường hợp, phương pháp này không khả thi đối với bạn. Do đó, phương pháp hạn chế tối đa sự tương tác thường sẽ được cân nhắc nếu các nạn nhân bắt buộc phải duy trì mối quan hệ với những kẻ thao túng. Vì vẫn phải duy trì mối quan hệ, bạn nên bước chậm nhưng chắc chắn khi từ từ ngắt mình khỏi những người thao túng, để họ không điên cuồng truy đuổi bạn và tiếp tục bạo hành bạn vì ranh giới đột ngột mà bạn dựng lên. Nên nhớ rằng, đây đều là những chiêu trò thao túng về mặt tâm lý và cảm xúc, do đó, khi bạn đã có đủ kiến thức đúng đắn cùng một cái đầu lạnh thì chắc chắn bạn sẽ thành công trong việc loại bỏ những tác động của người độc hại. Trò chuyện theo lối tương tác ngắn gọn nhất có thể, hạn chế tối đa thời lượng tiếp xúc trực tiếp hay online, tập nhận diện và nói không một cách dứt khoát bằng cách hoàn toàn phớt lờ lời mời chơi các trò chơi tâm lý, tuyệt đối không chia sẻ các kế hoạch hay dự định cá nhân, nhún vai lắc đầu bỏ đi khi show diễn nỗi thống khổ của những kẻ thao túng bắt đầu, đôi khi vui vẻ ở lại xem diễn xuất của họ có tiến bộ hơn trước hay không cũng không phải là một ý tưởng tồi, và đặc biệt bạn cần học cách nói không mỗi khi họ yêu cầu sự giúp đỡ từ bạn. Hãy tận dụng hiệu ứng ánh đèn sân khấu, tức là để cho ánh đèn sân khấu luôn chiếu vào những hành vi tiêu cực như gào thét, giận dữ, chỉ trích, chế nhạo, khích bác,… của người độc hại. Nếu bạn không chơi những trò chơi tâm lý đó, thì ánh đèn sân khấu chẳng bao giờ có cơ hội chiếu vào bạn, do đó, bạn sẽ chẳng thể trở thành trung tâm để họ ra sức phỉ báng và bêu xấu bạn với cả thiên hạ.

Khi đã đi đến giai đoạn 4 rồi, bạn thừa sức hiểu rằng, bạn sẽ không đời nào phung phí thời gian quý giá của bạn cho những người hoàn toàn không xứng đáng, dù chỉ là 1 phút. Hãy ghi nhớ trong đầu những lời nói của các bác sĩ tâm lý trên thế giới: không thanh minh, không giải thích, không hi vọng, không tham gia cuộc chơi, thiết lập các ranh giới, hóa đá và nếu có thể thì hãy từ bỏ hoàn toàn mối quan hệ độc hại đó. Hãy cân nhắc và thực hiện các biện pháp đem lại hiệu quả tốt cho cuộc sống của bạn. Nếu cách mà bạn đang thử có vẻ khiến cho mọi chuyện tồi tệ hơn trước và rõ ràng là bạn đang cảm thấy đau buồn hơn, thì bạn nên thử cách khác.

Lưu ý rằng, việc đặt ranh giới với người độc hại như là chia tay, ly hôn, xin ra ở riêng, … thường không bao giờ dễ dàng nếu bạn vẫn là một con mồi béo bở của họ. Do đó, bạn cần chuẩn bị thật kỹ càng trước khi hành động. Vì đối thủ của bạn không phải là dạng vừa. Không chuẩn bị đồng nghĩa với việc bạn đang chuẩn bị cho thất bại và đau khổ.

Hơn nữa, sẽ rất khó nếu bạn đang ở trong tình trạng bị cô lập hoàn toàn và không có bất kỳ sự hỗ trợ nào để bạn tìm được niềm vui trong cuộc sống, được chia sẻ và giúp đỡ. Do đó, việc thực hiện chia sẻ và kết nối với một người hoặc một nhóm như đề cập trong giai đoạn tỉnh thức là thực sự cần thiết. Đồng thời tuyệt đối không chơi các trò chơi thay đổi cùng với họ. Việc họ có thay đổi hay không không phải là vấn đề của chúng ta, nó thuộc vòng tròn ảnh hưởng của họ, đó là vấn đề của họ và họ phải tự giải quyết vấn đề đó. Nhiều kẻ bạo hành không đủ năng lực thấu cảm để nhận ra rằng mọi người đã thực sự chán ngấy với sự vô lý và quá quắt của họ, các nạn nhân đã tìm đường giải thoát và lần lượt rời bỏ họ hoặc thậm chí là cô lập chính kẻ bạo hành mà không cảm giác tội lỗi hay hối tiếc. Càng về cuối đời, họ càng cô độc trên chiếc ngai vàng quyền lực và bực tức vì không có đứa nào chịu cung phụng hay dành sự tôn kính đáng phải có đối với mình. Những cố gắng xô đổ ranh giới của kẻ thao túng càng ngày càng trở nên nực cười và trẻ con, vì theo thời gian, quyền kiểm soát của họ càng ngày càng giảm sút, tỷ lệ nghịch với sự phục hồi của những nạn nhân. Và Phục hồi chính là giai đoạn cuối cùng của quá trình chữa lành.

5. Phục hồi

Đây là giai đoạn này, chúng ta có thể gọi những nạn nhân ái kỷ là những người sống sót vì họ đã đi đến cuối của chặng đường chữa lành tổn thương. Nếu bạn đang ở giai đoạn này, xin chúc mừng. Bạn đã tìm thấy mọi kiến thức cần thiết về ái kỷ, thái nhân cách và các chiêu thức mà họ thường dùng. Bạn hiểu rõ những mô thức đó như thể bạn nhà nghiên cứu chuyên sâu về tâm lý vậy. Sau đó, bạn dừng mọi việc tìm kiếm về những kiến thức này và bắt đầu chú tâm vào những hoạt động mà bạn hứng thú hơn, ví dụ như thực hiện ước mơ còn dang dở, xây dựng một cuộc sống mới, tập thể dục, học thêm một ngôn ngữ mới, tìm kiếm một công việc mới, xây dựng những mối quan hệ mới, tự thưởng cho mình những kỳ nghỉ, trả hết các khoản nợ và gia tăng tài sản, giảm bớt tiêu sản, … Bạn có thể sẽ phải rà soát lại toàn bộ mối quan hệ đã có trong suốt những năm tháng trước đây và phát hiện ra rằng, bạn thực ra đã bị bao quanh bởi rất nhiều người độc hại. Nếu bạn đã từng là nạn nhân ái kỷ hay thái nhân cách, như một điều tất yếu, bạn trở thành một cục nam châm thu hút những người độc hại đó đến với bạn. Điều bạn cần làm là thanh lọc toàn bộ những mối quan hệ độc hại, vệ sinh môi trường sống của bạn một cách cẩn thận nhưng chắc chắn. Bây giờ, bạn đã trở thành một con người mới, một phiên bản mới tốt hơn rất nhiều so với chính bạn trước đây, vậy thì bạn có quyền nâng chất lượng sống của bạn bằng cách nâng tiêu chuẩn của những người mà bạn sẽ dành thời gian cùng. Đó là sự lựa chọn của bạn, đó là cuộc sống của bạn. Bạn có toàn quyền đưa ra quyết định của mình. Dù chỉ giữ lại một vài người trong số hàng ngàn người độc hại, bạn cũng nên kiên quyết thực hiện việc thanh lọc đó cho chính bản thân bạn vì bạn xứng đáng. Kẻ bạo hành không hề trải qua những giai đoạn phục hồi gian nan, vất vả này. Họ sẽ tiếp tục tìm kiếm những con mồi mới hay bày mưu tính kế những chiêu thức mới tinh vi và cao siêu hơn trước. Có những điều kỳ diệu sẽ xảy ra khi chúng ta bắt đầu tiến về phía trước với cơ thể tràn đầy sinh lực và nhiệt huyết. Bạn có thể làm bất kỳ điều gì mà bạn muốn chỉ với một động lực đủ mạnh.

Lưu ý rằng, bạn cần thoát khỏi sự bạo hành về tài chính. Tức là, người độc hại có xu hướng khiến mối quan hệ bị phụ thuộc lẫn nhau về mặt tài chính: kiểu thứ nhất là bạn sẽ như một cỗ máy kiếm tiền cho họ, việc của bạn chỉ là kiếm tiền và việc của họ là bạo hành tinh thần bạn để bạn ra sức kiếm tiền phục vụ cho họ mà bạn không hề biết rằng bạn đã bị bạo hành cả về mặt tinh thần và tài chính. Kiểu thứ hai là họ sẽ khiến bạn phải phụ thuộc hoàn toàn vào họ về mặt tài chính, khiến cho cuộc tẩu thoát của bạn khó có thể thực hiện được. Trong trường hợp này, việc học thêm một kỹ năng mới và chuẩn bị thời gian đủ lâu trước khi ngắt bạn khỏi người độc hại là cực kỳ cần thiết. Vấn đề của bạn là thời gian. Khi tích đủ lượng thì bạn sẽ tự động thay đổi về chất. Hãy kiên trì và bình tĩnh. Bạn có thể làm được mọi thứ bạn muốn, vấn đề chỉ là thời gian và một phương pháp đúng đắn.

Khi bạn đã phân biệt được thế nào là độc hại và thế nào là hạnh phúc thực sự, bạn sẽ không bao giờ cam chịu để sống trong cái độc hại đó thêm nữa. Con người mới của bạn sẽ tự nhiên thu hút những người mới có cùng tần số và cùng hệ quy chiếu. Đó sẽ không còn là những con người cũ nữa. Dù cho bạn có ở một mình sau hành trình hàn gắn và thanh lọc toàn bộ những con người độc hại ra khỏi cuộc sống của bạn, bạn cũng sẽ vui vẻ với sự yên tĩnh và bình yên đó. Những lời nói của kẻ độc hại không còn văng vẳng bên tai, bạn có thể mỉm cười khi bất chợt nghĩ về chúng. Họ chỉ như cơn gió thoảng qua trong cuộc đời bạn. Bạn mời họ đứng sang một bên để bạn rộng rãi thênh thang bước đi trên con đường của bạn. Nếu bạn đã trải qua cả 5 giai đoạn của quá trình hồi phục thì nhóm bạn cũ đã hoàn toàn không còn phù hợp với bạn nữa. Bạn xứng đáng được hưởng những con người tuyệt vời hơn như thế, hãy chọn chất lượng thay vì số lượng. Và hãy kiên định với sự lựa chọn đó. Cuộc sống này nằm trong tay bạn, bạn có quyền làm bất kỳ điều gì đối với cuộc sống của bạn bằng cách lựa chọn cách mà bạn phản ứng với những điều xảy ra xung quanh. Đôi khi bạn sẽ băn khoăn, do dự vì dường như những niềm tin và quan điểm của bạn đang đi ngược lại với số đông. Đó chính là tín hiệu đáng mừng vì bạn đang phát triển, đang là một trong những người dẫn đầu đám đông. Đang đi ngược lại với con đường mà bạn đã đi trước đây, và như vậy, bạn đang đi đúng hướng. Hãy cứ làm cha mẹ theo cách phá bỏ cái vòng kim cô ái kỷ trong gia đình của bạn, phá bỏ những bạo hành mà cha mẹ bạn đã làm với bạn trước đây. Hãy chấp nhận gỡ bỏ cái bộ mặt xã hội hoàn hảo của gia đình bạn trước đây để trở về với cái bộ mặt thật đầy sẹo. Hãy trở thành những người sống vì lý tưởng chứ không phải vì tiền. Hãy để tiền làm việc cho bạn chứ đừng làm việc vì tiền, vì lòng tham và vì người khác. Hãy trở thành chính bản thân bạn và thực hiện giấc mơ của chính bạn chứ không phải của người khác. Hãy làm bất kỳ điều gì mà bạn cho là đúng, để mang lại giá trị cho bản thân và cho cộng đồng.

Chúc các bạn luôn tìm thấy sự bình an trong tâm hồn.

Xem thêm video theo link: https://youtu.be/iEK3-7bCo1U

Nguồn tham khảo: Từ tác giả Shannon Thomas trong cuốn sách có tên “Healing from hidden abuse”, dịch nghĩa là “Chữa lành những tổn thương từ bạo hành tinh thần”, hay cách dịch khác của Nhà xuất bản dân trí trong phiên bản tiếng Việt là “Thao túng tâm lý” đã giúp những nạn nhân ái kỷ bước từng bước trên con đường trở thành “người sống sót” khi chẳng may vướng vào mối quan hệ độc hại với ái kỷ và thái nhân cách. Các bạn vui lòng tìm đọc cuốn sách này bằng tiếng Việt, đồng thời xem thêm bản tiếng Anh để đối chiếu khi cần nhé vì bản dịch tiếng Việt hơi khó hiểu.